Szczególnym rodzajem pełnomocnictwa jest prokura. Może zostać udzielona jedynie przez przedsiębiorcę wpisanego do Krajowego Rejestru Sądowego, osobie fizycznej posiadającej pełną zdolność do czynności prawnych. Daje jej to umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Osoba, która daje to umocowanie nazywana jest prokurentem.
Udzielenie tego rodzaju pełnomocnictwa, odbywa się w drodze jednostronnej czynności prawnej. Sporządzona powinna zostać na piśmie pod rygorem nieważności.
Różnica między ustanowieniem prokurenta, a udzieleniem prokury jest taka, iż ustanowienie prokurenta to czynność o charakterze wewnętrznym, wywołująca skutki prawne jedynie w strukturach spółki. Natomiast udzielenie prokury wywołuje skutki na zewnątrz- wobec osób trzecich.
Zakres umocowania prokurenta nie obejmuje następujących czynności prawnych:
- zbycia przedsiębiorstwa lub nieruchomości;
- oddania przedsiębiorstwa do czasowego korzystania lub obciążenia nieruchomości;
- przeniesienia prokury – bezwzględny zakaz.
Wyróżniamy następujące rodzaje prokury:
- prokura łączna – jest to udzielenie pełnomocnictwa kilku prokurentom, decydując
o zakresie samodzielnego działania każdego z nich. Udzielając prokury łącznej, mocodawca może zastosować różne warianty koniecznego współdziałania prokurentów:- możliwe ustanowienie dwóch lub większej liczby prokurentów z obowiązkiem uczestniczenia przez wszystkich w każdej czynności prawnej objętej prokurą;
- powołanie większej liczby prokurentów, z ustaleniem zasady, że do skutecznego złożenia oświadczenia w imieniu mocodawcy wystarczy wspólne działanie, tylko niektórych spośród nich.
- prokura oddziałowa – dotyczy umocowania do czynności wpisanych w rejestrze danego oddziału,
- prokura samoistna – jest udzielana jednej osobie, która jest umocowana do działania,
w sposób samodzielny na rzecz reprezentowanego podmiotu
Ustanie prokury ustawodawca zawarł w art 109 Kodeksu Cywilnego wyliczając:
- odwołanie prokury, które może nastąpić w każdym czasie;
- wykreślenie przedsiębiorcy z rejestru;
- ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy;
- śmierć prokurenta.
Utrata zdolności do czynności prawnych nie powoduje wygaśnięcia prokury.
Prokura w spółce może być pełniona jedynie przez osobę fizyczną posiadającą pełną zdolność do czynności prawnych. Przez wzgląd na szczególny stosunek zaufania między mocodawcą, a prokurentem, została wykluczona z tego kręgu osoba prawna.
Prokura w spółce, powinna być udzielona poprzez zgodne oświadczenie woli stron, z której będzie wynikać zobowiązanie do działania w imieniu mocodawcy, a co za tym idzie:
- w spółce jawnej wymagana jest zgodna uchwała wszystkich wspólników ujawnionych w rejestrze, jako upoważnieni do reprezentacji spółki,
- w spółce partnerskiej legitymację do ustanowienia prokurenta mają wszyscy partnerzy,
Prokury w spółce nie mogą udzielić osoby fizyczne prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, ani spółki cywilne.
W rozdziale trzecim Kodeksu Cywilnego, art. 109 par. 1., udzielenie prokury – tak samo jak wygaśnięcie – powinno zostać zgłoszone do rejestru przedsiębiorców.